Müziğin Geleceği Yok

Çok karamsar oldu başlık.

Eskiden ebeveynlerler çocukları kitap okumuyor diye yakınırdı. Sinemalara gider, evde video kaset izlerlerdi. Sonra sinemalar boşaldı, zaman darlığından diziler ivme kazandı. Kitaplar ve sinema derken sıra müziğe geldi ve artık müzik albümleri de dinlenmez oldu. Adeta kademeli bir çöküş zinciri. Daha önce streaming servislerine neden uzak bir noktada durduğumu açıklamıştım (yazı burada). Spotify ve benzeri hizmetlerin dinleyicileri nasıl tembelliğe ittiğini, sanatçıların külliyatlarını nasıl eksilttiğini irdelemiştik. Bugün de biraz oradan devam edelim istiyorum.

Son iki yıldır çıkan albümlerin çoğu 2-3 dakikalık şarkılardan derleme. Özellikle pop şarkıları. Bir solukta başlıyor ve bitiyor. Sebep? Bu müzik platformlarının politikaları. Çok tık almak istiyorsan ve "yemi bir defada takacaksan" o kısacık önizlemeye sığacak bir şarkı yaratmak durumundasın. İyi de, toplamda iki dakika süren bir şarkının yirmi saniyesi zaten bütün sürprizi açık etmez mi? Nakaratı iki defa çevirsen kırk saniye, köprüsüydü, girişiydi, çıkışıydı zaten oldu bittiye geldi. Bu sebepten ötürü de artık insanlar şarkıları dinlemiyor bile. O yirmi saniyelik tanıtımdan şarkının bütünü hakkında iyi kötü bir fikir edinebiliyor.

Bizim zamanımızda böyle müzik sağlayıcıları yoktu ve yeni şeyleri radyolardan takip ederdik. Radyolar da yayın akışının selameti açısından beş altı dakikalık şarkıları kırpardı. Doğal olarak. Siz de bir şarkıyı radyoda o haliyle dinlerdiniz. Ama bu kırpma, şarkının zevkini azaltmazdı. Çünkü her şeye rağmen yirmi saniyelik bir önizleme yerine üç dakikalık bir şey dinlerdiniz ve eğer şarkı ilginizi çektiyse bir mağazaya gidip albümün fiziksel kopyasını (kaset, plak ya da cd) alarak o şarkının kesintisiz, kırpılmamış haline ulaşabilirdiniz. Şuanki şarkıların hepsi kendinden kurgulu olarak geliyor. Haliyle de insan kendine şunu soruyor, "e zaten önizlemeden başka bir numarası yok, neden gidip de para verip albümü alayım?".

Böylece müzik bitiyor. Önce tembelleşiyoruz. Platformlarda olmayan albümleri veya şarkıları yeryüzünde yokmuş gibi davranıyoruz. Sonra önümüze sunulanları da parçalara bölüp on on beş saniyede tadına bakıyoruz ve karar veriyoruz. Minik parçalar halinde sunulan şarkıların da bir esprisi olmuyor haliyle. Tam aksine katmanlı ve giderek gelişen şarkıları seven eski usül bir müzik dinleyicisi olarak bunu korkunç buluyorum.

Mesela günümüzde kimse Pink Floyd'a dönüp bakmaz. On beş yaşında bir genci yerinde oturtup ona Echoes'u nasıl dinletebilirsiniz? Yirmi üç dakika. Hadi tadımlık bir kesit verelim desek neresini kırpıp verebiliriz? Acelemiz var. Çünkü ilgimizi dağıtacak uyaranların sayısı fazla. Eski kafalı biri gibi davranıp da "bütün suç telefonların" demeyeceğim ama etkisinin de büyük olduğu bir gerçek. Sinemalarda bile iki saat telefon ışığından uzaklaşamayan insanlar, artık bir saatlik albümleri bile telefonuna bakmadan tamamlayamıyor. Geçen gün Amerikalı bir müzik yorumcusunu izliyorum. Çocuk ikide bir ya ekrana bakıyor ya telefonuna. Sonra da şarkıları yorumluyor. Böyle bir şey olabilir mi? Sen kendini verebilir misin o şarkıya?

Denebilir ki "e kardeşim koskoca Elvis'in, Buddy'nin şarkıları da iki dakika civarıydı". İyi de orası altmışlar. Müziğin yapılış şekli bambaşka. Anlayış apayrı. Adamlar bir piyano, bir gitar, bir davul ve bir kontrbasla albüm kaydediyor. Bugün birisi Elvis'in dün yaptığını yapmaya kalksa herkes ağız büker. Hem şimdiki kadar ne elektronik olanaklar vardı ne de alt türler vardı. R&B, rock n'roll ve rockabilly aralarında paslaşıp duruyorlardı. Bugün popun bile yüzlerce alt türü var.

Alt türler çoğaldı ama tahammülümüz düştü. Konserlerin de giderek yok olacağını düşünüyorum. Bir konseri değerli kılan şey "canlı" performans oluşudur. Sevdiğiniz bir sanatçı, o gece sahneye çıkar ve hatasıyla sevabıyla çalar. Ve her performans biriciktir. Konserin güzelliği de burada yatar. Şarkıcı o gece farklı bir solo çalar, şöyle bir bakış atar, ne bileyim alışılmadık bir setlistle çıkar ama muhakak bir şey. Bir şey. Biz ne yapıyoruz oysa, telefonlarla anı "ölümsüzleştiriyor", hikayeler çekiyor veya hiç olmadı yanımızdaki arkadaşlarla gürültülü bir tonda çene çalıyoruz. E o zaman biz neden oradayız? Evimizde toplanıp, arka planda bir şeyler açıp laflayabiliriz. Hem çok daha ucuza gelir hem de ev ortamında bedenlerimiz dinlenir.

Konserin güzelliği sürprizlere açık oluşudur. Sanatçı hata yapabilir. Ağlayabilir. Terleyebilir. Düşebilir. Her şey olabilir. Veya onunla tokalaşabilirsiniz. Şakalaşabilirsiniz. Hatta sarılabilirsiniz. Nick Cave konserinde iki elimle birden telefonla oynasam, onun elini sıkma fırsatı yakalayamazdım. Oysa anı yaşayıp gözümü onun üstünden ayırmadım, an geldiğinde eller birleşti. Kaç kez. İşte size anlatılabilecek güzel bir anı. Daha başka tokalaştığım sanatçılar, topladığım gitar penaları.. neler neler. Hepsi bir anı. İnsanlar anılar üzerinde yükselmez mi? Bir albümü almaya gittiğiniz günü bile hatırlayabilirsiniz. Ben ilk aldığım kasetleri cdleri bile hatırlıyorum ya. Başlı başına bir olaydı albüm satın almak. Şimdi kaçımız hatırlıyor falancanın filanca albümünü internet üstünden dinlediğini?

Bilmiyorum. Çok karamsar olmak da hoşuma gitmiyor. Ama geleceği de pek toz pembe göremiyorum. Müziğin ve hatta genel manada sanatın, paraya boğdurulduğunu düşünüyorum. Sanat nefessiz bırakıldı. Kimse de sanat hamiliğine soyunmuyor eskisi gibi (ki o da biraz tartışmalı bir mesele). Müzik nereye gider bilmiyoruz. Bildiğimiz tek şey içimizdeki ateş. Joan Baez'in eski bir toplama kasetinde dinlediğim House of the Rising Sun ile başlayan müzik yolculuğum boyunca topladığım anılar. Anılar yoksa bizler de yokuz.