Japon

Son zamanlarda Japon edebiyatına fena halde sardım. Yenilikçi Haruki Murakami, gelenekçi Yukio Mişima, duygusal Kenzaburo Oe ve Japonya'nın De Sade'ı Junichiro Tanizaki gibi bildiğim figürlerin dışında başka kimler var diye merak ediyordum bir süredir. Karşıma dipsiz bir kuyu çıktı. Müzikte her ne kadar geri planda kalsalar da edebiyat alanında epey ileride olduklarını kabul etmeli. Hem Natsume Soseki gibi klasik isimlere, hem de güncel yazarlara şans vermeye karar verdim.

Peki neden Japonya? Açıkçası tarihsel olarak ilgimi çeken bir topluluk. Özellikle de 1800'lerden sonraki dönemleri. Savaşların yıkıcılığı ve gelenek-Batılılaşma çarpışmasının sonuçları bu toplum üstünde çok etkili. Ve bu durum da ilgimi çekiyor. Arada kalmış, bireyci ve yalnız bir toplum. Bir yanda içine kapanık geleneksel bir yüz, diğer yanda yüzü dünyaya çevrili. Bir yerde yakın hissediyorum.

Japon edebiyatı deyince akla ilk gelen çoğunlukla Haruki Murakami oluyor. Evet, sevdiğim bir yazar. Defalarca söyledim. Fakat... Ne kadar "Japon" bir yazar işte o kısmı tartışılır. Zira kitaplarını okurken karakterlerin ve mekanların isimlerini Amerikalı karşılıklarıyla değiştirseniz hikayeyi Batılı bir yazarın kaleme aldığına inanabilirsiniz. O kadar Amerikanvari yazıyor ki... Elbette bunu eleştirmek için söylemiyorum. İstediği gibi yazmakta özgür herkes. Lakin Murakami okuduktan sonra Japonya ve Japon olma konusunda çok fazla fikir sahibi olamıyorsunuz. Yoksa Dance Dance Dance, Karanlıktan Sonra ve Sahilde Kafka kitapları ustaca işler. Eyvallah.

Mesela bir diğer Murakami olan Ryu Murakami (akraba değiller elbette), o konuda çok daha ileride. Gecenin Dibi veya Yok Yere diye çevrilen meşhur "rahatsız kitabı" In the Miso Soup'u okurken öyle etkileniyorsunuz ki... Kendiniz kaptırıp. Tokyo gecelerinde sokakları arşınladığınıza inanıveriyorsunuz. Genelevler, kulüpler, oteller ve tren istasyonları derken Japonya'nın "öteki yüzü"ne tanıklık ediyorsunuz. Ben genel olarak bu tarz kendi kültürünü yansıtan kalemleri daha çok seviyorum. Beğenirsiniz beğenmezsiniz ama Orhan Pamuk'un İstanbul'u betimlemesi benim hoşuma gidiyor her defasında.

Bahsettiğim Haruki Murakami kitapları, genelde daha çağdaş figürler olsa da Yukio Mişima'nın geleneksel karakterlerini çok seviyorum (Mişima'cıyız!). Daha gerçekçi buluyorum. Oldukça acayip bir hayatı (ve ölümü) olmasına rağmen Mişima, öyle kişiler çiziyor ki, Japonya'da bir yerlerde o insanların varlıklarında kuşkunuz olmuyor. Murakami'nin karakterleri ise günümüzün evrensel otel yalnızlığı içinde yaşayan tiplemeler. Ha Japon deyin bu kişilere ha İngiliz.

Yabancılaşma, doğa, aşk, ölüm ve din meseleleri sıkça yer edindiğinden ötürü Japon kalemleri okurken kendimi çok daha güçlü hissediyorum. Bir yanda o bilinmezlik var iken bir yanda da kendime yakınlığın verdiği bir güç oluyor. Haiku, wabi-sabi ve zen gibi güzellikleri de hesaba katarsak eğer, Japon edebiyatını sevmemek için bir neden göremiyorum.

(Unutmak olmasın... Seni çılgın herif Tanizaki. Çarpık ilişkilerin yaratıcısı.)