Şiirler ve Bir Aralık Gecesi Anısı

Jacques Prévert'in Paroles'ünü aldım. Kırk küsür liraya bulduğuma çok sevindim. Zira Türkçe kitaplar bile o civarda. Asıl dilinden bir şeyler okurken insan iki kere düşünür oldu artık. Eskiden üç beş tane alırken şimdi birer tane alıyorum. Mesela Stephen King'ler olmuş seksen beş lira. Yahu Allah'ın King'i. Otursan iki güne biter (It Bey değilse eğer). Numunelik bir hal aldı yabancı lisandaki kitaplar. Ayda yılda bir almaya başladım.

Ama şiir için değer. Romanların çevirilerine alıştım artık. Kötüsüne bile boyun eğiyorum mevcut ekonomik durum içinde. Hoş, kırk lira verip de rezalet bir çeviri okumak insana dokunuyor fakat ne yaparsınız işte. Durumlar bu şuan. Eskisi gibi on liraya yirmi liraya kitap bulamıyorsunuz. Tek tük. Fakat dediğim gibi, şiirde çeviri faciasını kaldıramıyorum. Çince yazılmış gibi oluyor bazı cümleler. İnsan kendi dilinde okuduğu şeyi anlamaz mı? Anlayamıyor işte. O kadar kötü oluyor.

Yaşım elveriyor, eskiden şiir kitaplarını hep işinin uzmanları çevirirdi. Hep usta kalemler ve hatta çoğunlukla şairler çevirirdi. Haliyle o lezzet yitimi en aza indirgenirdi. Fakat son yıllarda önüne gelen kitap çevirip, basıyor. Sanat konusunda muhafazakar refleksler içine düştüğüm oluyor. Bu da onlardan biri. İşinin ehli olmayan çevirmesin. Mümkünse çevirileri bir kurul kontrol edip basımına onay versin. Apollinaire'i, Rimbaud'yu, Baudelaire'i, Desnos'u, Eluard'ı, Lorca'yı, Poe'yu, Frost'u (artık Frost gibi duru ve sade bir dil kullanan şairi de çeviremiyorsanız zaten kapatın o dükkanı) kötü bir çeviriden okuyacağınıza hiç okumayın. Keşke insan aynı anda tüm lisanlara hakim olabilse. Mesela Arapça ve Farsça öğrenmek isterdim. Zira çok iyi şiirler var. Keza İspanyolca.

Prévert'siz olmaz tabii. Serge de farkında bunun.

İşin fonetik zevkine hiç girmiyorum bile. Saolsun varolsunlar, İş Bankası, genelde çeviri şiir kitaplarında asıl lisanındaki metinleri de bir sayfada paylaşıyor. Böylece bildiğiniz bir lisanda şiir okumak tam bir keyif veriyor. Zaten İş Bankası'nın yayıncılık anlayışına hayranım. Adamlar üç kuruşa London basıyor, Zweig basıyor. Peynir ekmek gibi de satıyor gördüğüm kadarıyla. Satsınlar da. Çift dilli şiir kitabı basan, Antik Yunan eserlerini seri halinde çeviren herkesin yeri başımızın üstüdür. Kıymetli kurumlardır.

Şiir çevirmek belki de en zor çeviri işi olabilir. Bunun farkındayım. O yüzden de bu kadar şakır şakır peşi sıra çeviri kitaplarının yayınlanıyor oluşundan hoşlanmıyorum. Bir geriye çekilip, iki defa düşünerek şiir basmalı. Dangır dungur olmaz. Eşya taşımıyoruz burada. Şiir ciddi iş. Ben blogumda şarkı sözlerini ve bazen şiirlerden parçaları paylaşırken bile kaç defa düşünüyorum (acaba bir anlam ve his kaybı var mı diye) ki bu benim işim değil. Uzmanı olsam en az on kat daha fazla düşünmem gerek.

Ne mutlu bizlere ki Türkçe düşünüp yazabiliyoruz. Bunu milliyetçi duygularla söylemiyorum. Türkçe gerçekten şiir için güzel bir dil. En azından bana çok zevk veriyor. Fransızca da çok keyifli. İngilizce şiirlerden o zevki alamıyorum mesela. Whitman'lar, Brautigan'lar var. Eyvallah. Ama ne Türkçe ne de Fransızca kadar esnek bir dil değil. Oysa diğerleri ses oyunları ve "hinlik" için birebir. İngilizce maalesef grameri ve anlam elastikliğiyle biraz zayıf kalıyor sanki.

Şöyle leziz tekerlemeleri yok:

"Üçüncü üçkağıtçı, üçetek üçleşerek, üç teker arabayla süzüm süzüm süzülen süzgeçleri süzdü."

"Ce ver vert sévère sait verser ses verres verts."

Aralık'tayız. Havalar daha Kasım yağmurlarını yaşayamamışken ne ara geldik Aralık'a bilemiyorum. Küresel ısınma veya adı her ne ise var. Kabak gibi ortada. Ben çocukken Ankara'ya deli gibi kar yağardı. Hatta Güniz Sokak'taki bir kış gecesi (aman yarabbi roman girişi gibi oldu) kar içinde yürümekte güçlük çektiğimi bilirim. Çocuk halimle içine gömülmüştüm. Hala anımsarım. Adı attıkça ayakkabıma kar birikintisi dolardı. O gece aile yemeğimiz vardı. Küreme aracı gibi kaldırımda ilerliyordum. Neden yürüyordum ben? Çünkü taksiler çalışmıyordu. Trafik tarumar olmuştu.

Ankara'nın bu hallerini yaşadığım için midir nedir seviyorum. Gri mri olabilir. Her şeye rağmen naif bir tarafı var gibi. O Cinnah yokuşu ve sonundaki Botanik Park. Atakule. Güzel günlerimiz oldu diyebilirim. Kuğulu Park'ta yürüme çabalarım.. Tunalı'da arkadaşlarla buluşmak... Evinin dibinde biriktirdiğin harçlıklarla Kavaklıdere Sineması'na gitmek (ah çürümeye terk edildi!)... Kızılırmak Sineması keza... Anılarda yaşıyoruz. Bu yüzden daha fazla ihtiyar tınlamamak için bitiriyorum.

Hazır gelmişken bir şarkı daha bırakayım. Nasıl?